اختلال شناختی خفیف (MCI) چیست؟
اختلال شناختی خفیف (MCI) در توصیف نوع خاصی از زوال شناختی استفاده می‌شود که به‌اندازه کافی شدید نیست که به‌عنوان زوال عقل یا بیماری آلزایمر طبقه‌بندی شود و به شرایطی اشاره دارد که در آن توانایی فرد برای تفکر و به‌خاطر سپردن چیزها اندکی کاهش می‌یابد.
این کاهش در عملکرد شناختی می‌تواند شامل مشکلات حافظه، زبان و مهارت‌های تفکر انتقادی باشد. با وجود اینکه این کاهش شدیدتر از آن چیزی است که از افزایش سن انتظار می‌رود؛ اما نسبت به زوال عقل کمتر جدی و نگران کننده است.
اختلال شناختی خفیف وضعیتی است که در آن فرد تغییرات شناختی را تجربه می‌کند که خود و عزیزانش متوجه آن خواهند شد، اما با این وجود همچنان می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهد. به‌عنوان مثال، یک مادر بزرگ مسن که اختلال شناختی خفیف دارد، گاهی اوقات فراموش می‌کند که کلیدهایش را کجا گذاشته یا در وسط گفت‌وگو یادش می‌رود که چه می‌خواسته بگوید. با این حال، او هنوز هم می‌تواند غذای خود را بپزد، داروهایش را مصرف کند و در پارک قدم بزند.
علائم اختلال شناختی خفیف
علائم MCI به‌شدت علائم بیماری آلزایمر یا زوال عقل نیست. به‌عنوان مثال، افراد مبتلا به MCI تغییرات شخصیتی یا سایر مشکلاتی را که مشخصه آلزایمر است تجربه نمی‌کنند.
افرادی که دچار اختلال شناختی خفیف شده باشند معمولاً علائم زیر را از خود نشان می‌دهند:
- اغلب وسایل خود را گم می‌کنند یا نمی‌دانند آنها را کجا گذاشته‌اند.
- رفتن به رویداد‌ها یا قرار‌های ملاقات‌شان را فراموش می‌کنند.
- نسبت به افراد هم‌سن‌وسال دیگر بیشتر در پیدا کردن و به‌یاد آوردن کلمات مشکل دارند.
مشکلات حرکتی و مشکلات حس بویایی نیز با MCI مرتبط است.
انواع اختلال شناختی خفیف
کارشناسان اختلال شناختی خفیف را بر اساس مهارت‌های تفکر دسته‌بندی می‌کنند:
MCI آمنستیک (Amnestic MCI): نوعی اختلال شناختی خفیف که در درجه اول بر حافظه تأثیر می‌گذارد. در MCI آمنستیک ممکن است فرد اطلاعات مهمی را که قبلاً به‌راحتی به‌خاطر می‌آورد، مانند قرار ملاقات‌ها، گفتگوها یا رویدادهای اخیر فراموش کند.
MCI غیر آمنستیک (Nonamnestic MCI): نوع دیگری از اختلال شناختی است که بر مهارت‌های فکری غیر از حافظه تأثیر می‌گذارد، از جمله توانایی تصمیم‌گیری درست، قضاوت در مورد زمان یا ترتیب مراحل موردنیاز برای تکمیل یک کار پیچیده یا ادراک بصری.
علت بروز اختلال شناختی خفیف چیست؟
علل MCI هنوز به طور کامل شناخته نشده است. کارشناسان بر این باورند که در بسیاری از موارد – اما نه همه – علت بروز MCI ناشی از تغییرات مغزی است که در مراحل اولیه آلزایمر یا سایر بیماری‌های عصبی که باعث زوال عقل می‌شوند رخ می‌دهد. با این حال، هیچ نتیجه مشخصی برای MCI وجود ندارد، زیرا علائم می‌توانند ثابت باقی بمانند، به زوال عقل پیشرفت کنند یا حتی در طول زمان بهبود یابند.
چه عواملی خطر بروز اختلال شناختی خفیف را افزایش می‌دهد؟
قوی‌ترین عوامل خطر (یا ریسک فاکتور) برای MCI عبارت‌اند از:
- افزایش سن.
- داشتن نوعی ژن به نام APOE e4. این ژن همچنین با بیماری آلزایمر مرتبط است. اما داشتن این ژن تضمینی برای کاهش تفکر و حافظه نیست.
همچنین برخی شرایط پزشکی و عادت‌های مرتبط با سلامتی می‌توانند خطر بروز مشکلات تفکر را افزایش دهند، از جمله:
- دیابت
- سیگار کشیدن
- فشارخون بالا
- کلسترول بالا
- چاقی
- افسردگی
- آپنه انسدادی خواب (obstructive sleep apnoea; OSA به‌نوعی از اختلال خواب گفته می‌شود.)
- ورزش نکردن
- سطح تحصیلات پایین
- فقدان فعالیت‌های محرک ذهنی یا اجتماعی
